پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی

سیب‌زمینی با انتقال از محل پیدایش خود در کوه‌های آند در قاره آمریکا به اروپا و سایر مناطق جهان، توانست طی چهار قرن به یکی از منابع اصلی غذای بشر تبدیل شده و در کشورهای آسیایی و از جمله ایران در کم‌تر از یک قرن اخیر در ردیف چهارمین تأمین‌کننده غذا قرار گیرد. با 8/10 برابر شدن تولید سیب‌زمینی در ایران طی نیم‌قرن اخیر، می‌توان این دوره را دوره اوج رشد تولید آن معرفی کرد. بررسی روند تغییرات سطح زیرکشت، تولید و پیش‌بینی آینده این محصول در ایران نشان می‌دهد که دوران افزایش تولید با بالابردن سطح زمین‌های زیرکشت سپری شده و ارتقاء تولید از طریق افزایش عملکرد امکان‌پذیر است. مقایسه میزان مصرف آب در سیب‌زمینی با دیگر محصولات زراعی و باغی، نشانگر حجم قابل‌توجه آب مورد تقاضا برای تولید این محصول است. میزان آب مصرفی برای تولید 47/4 میلیون تن سیب‌زمینی در ایران، 516/1 میلیارد مترمکعب برآورد شد که با 7/2 درصد از آب مورد تقاضا در بین محصولات زراعی و باغی رتبه نهم را دارد. درحدود ۱۵ سال پیش ایران وارد کننده بذر سالم مینی‌تیوبر ( ریز غده) سیب‌زمینی از خارج از کشور بود که منجر به خروج سالانه حدود ۳ میلیون دلار ارز از کشور می‌شد پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی دانش فنی تولید ریز غده سیب‌زمینی را از طریق کشت بافت بدست آورد و زنجیره تولید بذر سالم را با مشارکت مراجع ذی‌صلاح و سایر موسسات تحقیقاتی و بخش خصوصی تکمیل نمود و آن را به شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی منتقل کرد. در حال حاضر کشور در این زمینه به خودکفایی رسیده و هر ساله پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی سالم‌سازی هسته‌های اولیه حدود ۱۹ رقم سیب زمینی را تهیه و ۶۰۰۰ گیاهچه بدست آمده را در اختیار 22 شرکت متقاضی قرار می‌دهد. در نتیجه این زنجیره حدود ۳۰ میلیون مینی تیوبر و نهایتاً کلاس‌های مختلف بذری را تولید و در اختیار کشاورزان پیشرو قرار داده است. میزان صرفه جویی ارزی حاصل از خودکفایی در این زمینه حدود ۵۰ میلیون دلار طی ۱۵ سال گذشته می‌باشد. از طرف دیگر با گسترش استفاده از بذر سالم سیب زمینی، ضمن جلوگیری از ورود آفات و بیماری‌های قرنطینه‌ای، علی‌رغم کاهش سطح زیر کشت سیب زمینی میزان تولید آن در کشور افزایش یافته است بطوریکه سطح زیر کشت از ۱۶۰ هزار هکتار به ۱۴۰ هزار هکتار، تولید و عملکرد از ۲۱ تن به ۴۰ تن و تولید 3 کیلو سیب‌زمینی به ازای هر متر مکعب آب به بیش از 5 کیلو رسیده است که با توجه به تنگناهای موجود در تأمین آب برای آبیاری محصولات کشاورزی، شاخص عملکرد از «عملکرد در هکتار» به «عملکرد در ازای هر مترمکعب آب» تغییر کرده است.