پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی

نخل خرما (Phoenix dactylifera) گیاهی تک لپه ودو پایه به خانواده Arcaceae تعلق دارد. بر اساس شواهد باستان شناسی کشور عراق مرکز پیدایش این گیاه می‌باشد. اکثر نخلستان‌های خرما در کشورهای خاورمیانه قرار دارند و در این کشورها درخت و میوه خرما از اهمیت تجاری، فرهنگی و مذهبی ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. در کشورهای تولیدکننده خرما، این صنعت نه تنها بخش مهمی از رژیم غذایی مردم آن کشورها را تشکیل می‌دهد بلکه نقش مهمی در اقتصاد کلان آن کشورها دارد. این گیاه در ایران با تولید بیش از ۱ میلیون و 300 هزار تن پس از مصر و عربستان رتبه سوم تولید خرما در سطح جهان را به خود اختصاص داده است. امروزه جهت تکثیر خرما از روش کشت بافت استفاده می‌شود. تکنیک کشت‌بافت گیاهی به عنوان یک روش تجاری تکثیر می‌تواند مواد گیاهی مورد نیاز برای تحقق اهداف برنامه‌های توسعه، احیا و اصلاح نخلستان‌های خرمای کشور را تامین نماید. کشت درون شیشه‌ای خرما به دو روش جنین‌زایی غیر جنسی واندام زایی مستقیم انجام می‌شود. اولین روش ریزازدیادی از طریق جنین‌زایی غیر جنسی یا رویان‌زائی پیکری می‌باشد که این روش بر پایه‌ی کالوس‌های حاصل از مریستم است. جنین‌زائی غیر جنسی یکی از رایج ترین تکنیک‌ها جهت باززایی گیاهان نخل خرما است. این روش یکی از متدهای موفقیت‌آمیز است که بطور وسیع جهت تکثیر توده‌ای نخل خرما در سرتاسر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سال‌های اخیر سطح زیر کشت ارقام برتر خرمای خشک و نیمه خشک، توسعه زیادی داشته است. برداشت، انبارداری و حمل و نقل با هزینه‌های کمتر، موجب رغبت کشاورزان به کشت و کار این ارقام شده است. یکی از این ارقام، رقم مجول می‌باشد که به" سلطان خرماها" مشهور است. از خصوصيات آن می‌توان به ميوه‌های درشت، نرم، با گوشت زرد، نارنجی، طعم و عطر دلپذیر اشاره كرد. هر دو نوع نخل نر و ماده مجول به خاطر ظاهر گيرا و زیبایی طبيعی‌شان، بسيار محبوب هستند و از هر دو نوع آن برای طراحی و تزیين ساختمان نيز استفاده می‌شود. همچنین عملکرد آن به طور میانگین 12تن در هکتار می‌باشدکه در مقایسه با میانگین عملکرد سالانه کشور تقریبا دو برابر می‌باشد. با اختصاص دادن تنها 20% سطح زیر کشت خرما در ایران به رقم مجول می‌توان به افزایش تولید سالانه 360,000 تن خرما در کشور دست یافت که می‌تواند نقش بسیار مهمی در مناطق خرما خیز کشور و بهبود معاش باغداران خرما داشته باشد. در پژوهشگاه بیوتکنولوژی پروتکل و دانش فنی این رقم با تکنیک جنین‌زایی غیرجنسی پس از سال‌ها تحقیق با موفقیت کامل بدست آمده و این دانش فنی به مرکز تحقیقات بلوچستان به طور کامل منتقل گردیده و همچنین قرارداد آن با مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان منعقد شده است.